بررسي نظريه‌هاي گوناگون درباره اسلام و حكومت در كانون توحيد لندن توسط مهاجراني

ميزان نيوز: عطا ا.. مهاجراني وزير ارشاد سابق دولت خاتمي كه چندي است در انگلستان زندگي مي كند روز گذشته در يك سخنراني در كانون توحيد لندن به بررسي برخي آراي متفكرين در مورد حكومت و اسلام پرداخت. وي در اين سخنراني به آراي عبدالرزاق شيخ سابق الازهر و دكتر مهدي حائري يزدي اشاره نمود كه عقيده دارند اساسا دين به اعتبار اينكه دين است با حكومت و سياست ارتباط ماهوي ندارد و نمي‌توانيم براي حكومت در اسلام يك پشتوانه در قرآن پيدا كنيم.

" يك نظريه معتقد است كه اساسا دين به اعتبار اينكه دين است با حكومت و سياست ارتباط ماهوي ندارد و پيامبر اسلام هم اگر حكومت تشكيل داد مطابق سنتهاي عصر خويش عمل كرد."
""اين نظريه توسط افرادي مانند "علي عبدالرزاق" مصري مطرح‌شده و دكتر "مهدي حائري يزدي" نيز در كتاب "اسلام و حكومت" به شكل تلطيف شده‌اي آن را ارايه كرده‌است.""
مهاجراني گفت: عبدالرزاق كه يك فقيه و متكلم و شيخ الازهر بود ‪ ۸۰‬سال پيش بحث‌هايي كه ما امروز درباره اسلام و حكومت داريم مطرح كرد.
" او معتقد بود كه خلافت يك نهاد تجربي و مدني است نه يك نهاد ديني كه دين منشاء تاسيس آن باشد و به‌گفته وي هيچ دليلي در آيات قرآن نمي‌توان براي اين ادعا پيداكرد. به اعتقاد همفكران اين فقيه مصري، قرآن بصراحت درباره اموري همچون نماز و وضو صحبت مي‌كند اما با اين صراحت درباره حكومت سخني در قرآن مجيد نيامده است."
مهاجراني گفت: خداوند در قرآن به پيامبر مي‌گويد كه قرار است چيزي كه در فطرت مردم است به ياد آنان بياوري نه اينكه چيزي به آنها تحميل كني.
"خداوند انسان را با گرايش ديني و معنوي آفريده است و كار پيامبر اين نبوده كه در مردم گرايش ديني ايجاد كند، كار پيامبر يادآوري آن چيزي است كه انسان گاهي فراموش مي‌كند."
به گفته مهاجراني، هيچكس در نفس وجود حكومت ترديد ندارد اما نكته اين است كه ارتباط ميان حكومت و دين در قرآن به صراحت اشاره نشده است.
"عبدالرزاق قايل به تفكيك حكومت يعني نهاد حاكميت از دين است نه تفكيك سياست از دين، حتي او معتقد نيست كه مسلمانان نبايد حكومت تشكيل دهند و بر اين باور است كه مسلمانان با آموختن اصول حكومتداري مي‌توانند حكومت تاسيس كنند اما اين حكومت مساوي با دين نيست."
اين متفكر مسلمان در عصر خود محاكمه شد و چون استدلال خويش را همزمان با سقوط حكومت عثماني مطرح كرده بود بسياري نظريه وي را استعماري مي‌پنداشتند اما عبدالرزاق مي‌گفت كه حكومت مساوي دين نيست و سقوط آن نيز نبايد سقوط دين تعبير شود.
مهاجراني در بخشي ديگر از سخنانش اين پرسش را مطرح كرد كه آيا در اسلام دين در خدمت حاكم يا حاكم در خدمت دين است؟
"حكومت ابزار در اختيار دين است و دين ابزار حكومت نيست و ما دين را استفاده نمي‌كنيم كه به حكومت برسيم."
مهاجراني افزود: دكتر حائري يزدي هم بر اين اعتقاد بود كه نمي‌توانيم براي حكومت در اسلام يك پشتوانه در قرآن پيدا كنيم.
" نفس بيعت پيامبر اسلام با مردم بر اين نكته استوار بود كه او را به عنوان حاكم به رسميت مي‌شناختند و بيعت نشانگر اين است كه حكومت پيامبر، نه بر اساس وحي كه بر اساس راي مردم بوده است."
حضرت علي (ع) هم هيچگاه نگفته است كه من از ظرف خداوند منصوب شده‌ام حتي نمي‌گويد پيامبر اسلام مرا براي حكومت انتخاب كرد و همواره نسبت به حكومت بي‌رغبتي از خود نشان داده است، تمايل نداشت حضرت امير به حكومت و خوار دانستن حكومت تا حد يك كفش پاره هم بيانگر اين است كه حكومت يك مقوله غير ديني است."
مهاجراني درباره ضرورت اين مباحث در عصر حاضر گفت: فرهنگ اسلامي زماني بارور است كه با كندوكاو مباحث به نقاط روشني برسيم اما اگر از اين مباحث فاصله بگيريم به دوره افول فرهنگ ديني مي‌رسيم.
"وقتي حكومت را اصيل ندانيم و بپذيريم كه اصالت با دين است نه حكومت، آنوقت عمل و رفتار هر سياستمداري به پاي دين نوشته نمي‌شود اما اگر گفتيم كه حكومت از دين مهمتر است به اين معني است كه دين يك امر ثانوي است." وي به مقايسه ميان نحوه حكومتداري در هند و پاكستان پرداخت و گفت:
هندي‌ها يك مدل حكومتداري دارند كه بر اساس آن جامعه‌اي يك ميليارد نفري را اداره مي‌كنند.
" رئيس دولت آنها اكنون يك سيك است در حالي كه سيكها در هند در اقليت محض هستند، رئيس جمهوري هند يك مسلمان است و رئيس كنگره اين كشور سونيا گاندي است كه اصلا هندي نيست و با اين تركيب هندوستان در حال پيشرفت است و هيچ زماني نظاميان در هند( كه قدرت زيادي هم دارند) به قدرت نرسيده‌اند." مهاجراني ادامه داد: اما پاكستان از زماني كه از هند جدا شده است تقريبا هميشه حكومت نظامي داشته است.
وي تصريح كرد: قراراست حكومت در خدمت ايمان ديني باشد اگر برعكس شد نتيجه معكوس مي‌گيريم.